Tại Kỳ họp thứ 02, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự (Luật số 02). Trong đó, đáng chú ý, Luật này có một số nội dung sửa đổi để khắc phục những khó khăn, vướng mắc do tác động của tình hình dịch bệnh Covid-19.

Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm đã chủ trì Hội nghị quán triệt Luật sửa đổi, bổ sung một số điều Bộ luật Tố tụng hình sự và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật trong Công an nhân dân, chiều 19/11/2021

Cụ thể, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự có 03 khoản (khoản 2, khoản 5, khoản 6 Điều 1) để bổ sung căn cứ ”Vì lý do bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh”  vào khoản 1 Điều 148 để tạm đình chỉ giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố, khoản 1 Điều 229 để tạm đình chỉ điều tra và khoản 1 Điều 247 để tạm đình chỉ vụ án trong giai đoạn truy tố. Nội dung cụ thể của từng khoản như sau:

2. Bổ sung điểm c vào sau điểm b khoản 1 Điều 148 như sau: 
“c) Không thể kết thúc việc kiểm tra, xác minh để quyết định khởi tố hoặc không khởi tố vụ án vì lý do bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh.

Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao chủ trì, phối hợp với Bộ trưởng Bộ Công an, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng và thủ trưởng các cơ quan khác có liên quan quy định chi tiết điểm này”. 

5. Bổ sung điểm d vào sau điểm c khoản 1 Điều 229 như sau:
“d) Khi không thể kết thúc điều tra vì lý do bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh nhưng đã hết thời hạn điều tra.

Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao chủ trì, phối hợp với Bộ trưởng Bộ Công an, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng và thủ trưởng các cơ quan khác có liên quan quy định chi tiết điểm này”.

6. Bổ sung điểm d vào sau điểm c khoản 1 Điều 247 như sau:
“d) Khi không thể tiến hành các hoạt động tố tụng để quyết định việc truy tố vì lý do bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh nhưng đã hết thời hạn quyết định việc truy tố.

Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao chủ trì, phối hợp với Bộ trưởng Bộ Công an, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng và thủ trưởng các cơ quan khác có liên quan quy định chi tiết điểm này”.

Đây là nội dung do Bộ Công an đề xuất cấp có thẩm quyền bổ sung trong quá trình xây dựng dự án Luật. Để đề xuất nội dung này, Bộ Công an đã tiến hành tổng kết việc thi hành Điều 148, Điều 229 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 trong thời gian áp dụng Chỉ thị số 16/CT-TTg ngày 31/3/2020 của Thủ tướng Chính phủ về thực hiện các biện pháp cấp bách phòng, chống dịch Covid-19 đến ngày 02/9/2021 (Báo cáo số 1038/BC-BCA-V03 ngày 02/9/2021). Viện kiểm sát đã tiến hành tổng kết việc thi hành Điều 247 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 trong thời gian áp dụng Chỉ thị số 16/CT-TTg ngày 31/3/2020 của Thủ tướng Chính phủ về thực hiện các biện pháp cấp bách phòng, chống dịch Covid-19.

Qua tổng kết thấy rằng, trong thời gian qua do tình hình dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp (đặc biệt là trong giai đoạn từ tháng 6 đến tháng 9 năm 2021) để phòng, chống dịch bệnh, nhiều địa phương đã thực hiện các biện pháp giãn cách xã hội theo Chỉ thị 15/CT-TTg và Chỉ thị 16/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ hoặc tiến hành các biện pháp cách ly, phong tỏa cục bộ theo khu vực nên việc tiến hành các biện pháp điều tra, xác minh tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố, giải quyết vụ án gặp nhiều khó khăn, cụ thể là các nguyên nhân: Người, đối tượng cần xác minh, ghi lời khai bị nhiễm bệnh SARS-COV-2 đang được điều trị hoặc bị cách ly trong các khu vực cách ly, phong tỏa; Địa điểm cần đến xác minh hoặc tiến hành các hoạt động tố tụng bị phong tỏa; Người có thẩm quyền tiến hành tố tụng đang bị cách ly hoặc ở khu vực phong tỏa… 

Bên cạnh đó, tình hình thiên tai, lũ lụt thời gian qua cũng diễn biến hết sức phức tạp, ngày càng nghiêm trọng hơn (năm 2020, do ảnh hưởng của cơn bão số 7, cơn bão số 8 gây ra mưa lũ, ngập lụt tại các tỉnh miền Trung; một số nơi ảnh hưởng rất nghiêm trọng như: Vụ sạt lở tại thủy điện Rào Trăng 3…). Các khó khăn do thiên tai gây ra cũng đã khiến các cơ quan tiến hành tố tụng không thể thực hiện các hoạt động tố tụng, gây ảnh hưởng đến kết quả giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố, điều tra vụ án hình sự. 

Trong giai đoạn từ khi áp dụng Chỉ thị số 16/CT-TTg ngày 31/3/2020 của Thủ tướng Chính phủ đến ngày 15/8/2021 các cơ quan có thẩm quyền đã khắc phục các khó khăn, vướng mắc để giải quyết theo quy định của pháp luật. Trong đó, đối với giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố, các cơ quan đã cơ bản giải quyết hết tất cả các tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố, ban hành các quyết định tố tụng theo đúng quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015. Tuy nhiên, do ảnh hưởng của các biện pháp phòng, chống dịch bệnh, đến nay còn nhiều tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố gần hết thời hạn giải quyết mặc dù đã nỗ lực tiến hành các hoạt động xác minh, giải quyết, nhưng do tình hình dịch bệnh không thể thực hiện được, đến nay vẫn không có căn cứ để ban hành Quyết định khởi tố hoặc không khởi tố vụ án hình sự hoặc tạm đình chỉ giải quyết theo quy định tại khoản 1 Điều 148 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015. Nếu không bổ sung căn cứ để tạm đình chỉ sẽ bế tắc, không có hướng xử lý, do giai đoạn giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố là giai đoạn xác minh dấu hiệu tội phạm nên việc tạm đình chỉ giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố không ảnh hưởng nhiều đến quyền con người, quyền công dân.

Đối với hoạt động điều tra vụ án hình sự, đến ngày 15/8/2021, còn nhiều vụ án gần hết thời hạn điều tra, các cơ quan tiến hành tố tụng đã cố gắng, nỗ lực để tiến hành các hoạt động tố tụng hình sự nhưng do tình hình dịch bệnh nên vẫn không thực hiện được, do vậy chưa thể kết thúc điều tra, đề nghị truy tố và cũng không áp dụng được các quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 để tạm đình chỉ điều tra vụ án, tạm đình chỉ điều tra vụ án đối với bị can (đối với các bị can bị tạm giam, khi hết thời hạn sẽ phải trả tự do). Tại thời điểm đó, các vụ án này chưa có hướng để xử lý triệt để, bảo đảm quyền và lợi ích của các bên khi tham gia tố tụng.

Đối với hoạt động truy tố của Viện kiểm sát, tính đến ngày 01/10/2021, có 111 vụ án đang gặp khó khăn, vướng mắc trong việc giải quyết trong giai đoạn truy tố, đình trệ (bị trì hoặc không thể tiến hành được việc tống đạt các quyết định tố tụng cho người bị buộc tội hoặc chuyển hồ sơ vụ án sang các giai đoạn tố tụng tiếp theo; việc chuyển các chứng cứ, tài liệu, đồ vật cho Viện kiểm sát, Tòa án…), do ảnh hưởng, trở ngại bởi dịch bệnh Covid-19; các vụ án này đã phải gia hạn thời hạn giải quyết, tuy nhiên vẫn có khả năng không thể hoàn thành hồ sơ hoặc tiến hành được đầy đủ các thủ tục tố tụng để xem xét, quyết định việc truy tố trong thời hạn luật định.

Chính vì vậy, trên cơ sở đề xuất của Bộ Công an, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Quốc hội đã chấp nhận, thống nhất thông qua bổ sung căn cứ “Vì lý do bất khả kháng do thiên tai, dịch bệnh” để tạm đình chỉ giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố vào khoản 1 Điều 148 Bộ luật Tố tụng hình sự.

Toàn văn tài liệu giới thiệu những nội dung cơ bản của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự xem tại tệp đính kèm dưới đây.

Luật sửa đổi, bổ sung TTHS

Những nội dung cơ bản của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của bộ luật TTHS

Văn Hà

Nguồn: bocongan.gov.vn/