Tại Kỳ họp thứ 02, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự (Luật số 02). Trong đó, có Nội dung sửa đổi liên quan đến bổ sung trách nhiệm cho Công an xã.

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự có 02 điều (gồm Điều 1 và Điều 2), Điều 1 sửa đổi 06 điều của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, Điều 2 sửa đổi 01 điều của Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự năm 2015 và quy định về hiệu lực thi hành. Nội dung sửa đổi liên quan đến bổ sung trách nhiệm “kiểm tra, xác minh sơ bộ” tố giác, tin báo về tội phạm cho Công an xã có 02 khoản (khoản 1 Điều 1, khoản 1 Điều 2) để sửa đổi khoản 3 Điều 146 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 và sửa đổi Điều 44 Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự để bảo đảm thống nhất với nhau. Nội dung sửa đổi cụ thể như sau:

“Điều 1. Sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự số 101/2015/QH13 1. Sửa đổi, bổ sung khoản 3 Điều 146 như sau: “3. Công an xã, phường, thị trấn, Đồn Công an có trách nhiệm tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm, lập biên bản tiếp nhận, tiến hành kiểm tra, xác minh sơ bộ và chuyển ngay tố giác, tin báo về tội phạm kèm theo tài liệu, đồ vật có liên quan cho Cơ quan điều tra có thẩm quyền”.

Điều 2. Điều khoản thi hành

1. Sửa đổi, bổ sung Điều 44 của Luật Tổ chức Cơ quan điều tra hình sự số 99/2015/QH13 như sau: Điều 44. Trách nhiệm của Công an xã, phường, thị trấn, Đồn Công an

1. Công an xã, phường, thị trấn, Đồn Công an có trách nhiệm tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm, lập biên bản tiếp nhận, tiến hành kiểm tra, xác minh sơ bộ và chuyển ngay tố giác, tin báo về tội phạm kèm theo tài liệu, đồ vật có liên quan cho Cơ quan điều tra có thẩm quyền.

2. Trường hợp Công an xã, phường, thị trấn, Đồn Công an phát hiện, bắt giữ, tiếp nhận người phạm tội quả tang, người đang bị truy nã thì thu giữ, tạm giữ vũ khí, hung khí và bảo quản tài liệu, đồ vật, có liên quan, lập biên bản bắt người, lấy lời khai ban đầu, bảo vệ hiện trường theo quy định của pháp luật; giải ngay người bị bắt lên cơ quan Công an cấp trên trực tiếp hoặc báo ngay cho Cơ quan điều tra có thẩm quyền”.” Đây là nhóm nội dung do Bộ Công an đề xuất. Để đề xuất nội dung này, Bộ Công an đã tiến hành tổng kết thực tiễn thi hành trách nhiệm của Công an xã trong điều tra hình sự theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 và Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự năm 2015 (Báo cáo số 1038/BC-BCA-V03 ngày 02/9/2021). Theo kết quả tổng kết, triển khai thực hiện Đề án bố trí Công an xã chính quy đảm nhiệm các chức danh Công an xã, với sự quan tâm hỗ trợ, tạo điều kiện của các bộ, ngành đặc biệt là chính quyền địa phương, tính đến hết ngày 18/9/2021, Bộ Công an đã bố trí gần 44.000 Công an chính quy đảm nhiệm chức danh Công an xã tại 8.326 xã, đạt 100% Công an xã chính quy, trong số này, 50,05% đồng chí có trình độ đào tạo Đại học trong các trường Công an nhân dân; 71,14% đồng chí đã từng được bổ nhiệm chức danh Điều tra viên, cán bộ điều tra, đào tạo nghiệp vụ điều tra, từng công tác tại các phòng, đội có thẩm quyền điều tra, từng đảm nhiệm chức danh Trinh sát viên.

Kể từ khi bố trí Công an chính quy thì hiệu quả công tác bảo đảm an ninh, trật tự nói chung và phòng, chống tội phạm nói riêng ở địa bàn cơ sở cơ bản có những chuyển biến tích cực rõ nét, góp phần quan trọng trong việc kiềm chế tội phạm, vi phạm pháp luật về trật tự xã hội. Theo thống kê, trong khoảng thời gian từ 01/10/2017 đến hết tháng 6/2021, lực lượng Công an xã đã tiếp nhận, xử lý 137.157 tố giác, tin báo về tội phạm (trung bình mỗi năm tiếp nhận, xử lý 36.575 tố giác, tin báo về tội phạm chiếm tỷ lệ 30,47% tổng số tin báo, tố giác tội phạm và kiến nghị khởi tố do lực lượng Công an thụ lý giải quyết hàng năm. Đặc biệt, lực lượng Công an xã đã thực hiện tốt việc tiếp nhận, xử lý ban đầu các tố giác, tin báo tội phạm đối với tội phạm hay xảy ra ở địa bàn cơ sở đó là tội trộm cắp tài sản, cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, tội gây rối trật tự công cộng.

Trong hoạt động liên quan đến điều tra hình sự, Công an xã đã thực hiện tốt công tác quản lý cư trú trên địa bàn mình quản lý để phát hiện các trường hợp tạm trú có dấu hiệu nghi ngờ để rà soát với dữ liệu thông tin về truy nã; thực hiện tốt công tác phối hợp, xác minh các nhân khẩu, hộ khẩu để phát hiện đối tượng truy nã (phương châm đi từng nhà, rà từng đối tượng); ngoài ra, nhiều địa phương trên cả nước triển khai mô hình không để phát sinh đối tượng truy nã, góp phần kéo giảm số đối tượng truy nã hiện còn, nâng cao hiệu quả công tác truy nã tội phạm trong giai đoạn hiện nay. Bên cạnh đó, Công an xã đã phối hợp chặt chẽ theo yêu cầu của Cơ quan điều tra có thẩm quyền trong quá trình giải quyết vụ việc, vụ án hình sự. Kết quả tham gia của Công an xã vào công tác điều tra hình sự đã góp phần đảm bảo an ninh, trật tự ở địa bàn cơ sở, kéo giảm tội phạm, nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm của lực lượng Công an nhân dân trong giai đoạn hiện nay. Tuy nhiên, do khoản 3 Điều 146 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, Điều 44 Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự năm 2015 chưa được giao nhiệm vụ “kiểm tra, xác minh sơ bộ” tố giác, tin báo về tội phạm cho Công an xã nên không phát huy được vai trò Công an xã chính quy; không giảm tải công việc cho Cơ quan Cảnh sát điều tra cấp huyện, không kịp thời phân loại, giải quyết ngay từ cơ sở những vụ việc liên quan đến an ninh, trật tự.

Nội dung sửa đổi liên quan đến bổ sung trách nhiệm “kiểm tra, xác minh sơ bộ” tố giác, tin báo về tội phạm cho Công an xã bảo đảm tương đương với Công an phường, thị trấn, Đồn Công an nhằm nâng cao trách nhiệm của Công an xã, góp phần giảm tải cho Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an cấp huyện. Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự sẽ có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/12/2021.

Huỳnh Tuấn (Tổng hợp)